بازتوانی پس از درمان سرطان گردن رحم: تمرینات کاهش ادم و تقویت کف لگن

بازتوانی پس از سرطان گردن رحم: تمرینات ادم و کف لگن

پریسا اعلایی، فیزیوتراپ، در این مقاله به روش‌های بازتوانی پس از درمان سرطان گردن رحم می‌پردازد. چگونه می‌توان با تمرینات ساده، عوارض جراحی را کاهش داد؟

سرطان گردن رحم: یک چالش جهانی

سرطان یکی از علل اصلی مرگ‌ومیر در جهان است و در برخی کشورها، پس از بیماری‌های قلبی-عروقی، دومین عامل مرگ محسوب می‌شود:

• آمار جهانی: طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی (WHO)، ۲۵ درصد مرگ‌ومیر زنان به دلیل تومورهای بدخیم است که ۱۸ درصد آن‌ها به سرطان گردن رحم مربوط می‌شود.
• عوارض پس از جراحی: پس از جراحی رحم، بیماران ممکن است با مشکلاتی مثل تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار، ناراحتی هنگام ادرار و ادم (ورم) اندام‌های تحتانی مواجه شوند.

این مقاله به معرفی تمرینات مؤثر برای کاهش ادم و تقویت عضلات کف لگن می‌پردازد تا کیفیت زندگی بیماران بهبود یابد.

تمرینات تخلیه لنف برای کاهش ادم و تورم پاها

برای کاهش ادم اندام‌های تحتانی، تمرینات زیر توصیه می‌شود. هنگام انجام این تمرینات، نکات زیر را رعایت کنید:

• از پوشش‌های فشاری (مثل بانداژ یا لباس‌های مخصوص) استفاده کنید.
• حرکات را آرام و تکراری انجام دهید.
• اندام متورم را بالاتر از سطح قلب قرار دهید.
• تنفس عمیق را همزمان با حرکات انجام دهید.
• با تکرار کم شروع کنید و به‌تدریج تعداد را افزایش دهید تا خسته نشوید.
• در صورت احساس درد، شدت تمرین را کاهش دهید.
• ماساژ همزمان با تمرین، تخلیه لنف را تسریع می‌کند.
• راستای بدن را حفظ کنید.
• تمرینات را ۳ بار در روز و هر حرکت را ۱۰ تا ۱۵ بار تکرار کنید.

تمرینات پیشنهادی:

پمپ مچ پا (Ankle Pump):
روی زمین یا تخت دراز بکشید و مچ پا را به‌آرامی به سمت بالا و پایین حرکت دهید. این حرکت با پمپ عضلانی به تخلیه ادم کمک می‌کند.

 تمرینات کششی عضلات ساق پا:

 روی زمین بنشینید. پاها را بکشید. دست‌ها را دو طرف خود روی زمین بگذارید. بعد به مدت یک دقیقه سرپنجه‌ها را تا جای ممکن به سمت خود بکشید.
سپس سرپنجه ها را تاجایی که ممکن است به پایین بکشید و از خود دور کنید و به مدت یک دقیقه در این وضعیت نگه دارید.

حرکات چرخشی مچ پا:

برای انجام این تمرین، روی زمین یا تخت دراز بکشید و سپس به آرامی پنجه و مچ پا را در جهت عقربه ها و درخلاف جهت عقربه های ساعت بچرخانید.

روی یک صندلی بنشینید و یک توپ تنیس را زیر کف پا گذاشته و بدون آنکه به آن فشار بیاورید آن را حرکت دهید و بچرخانید. این حرکت را برای هر پا به مدت یک دقیقه در روز انجام دهید.

بالا آوردن پا به طورمستقیم:

برای انجام این تمرین، روی زمین یا تخت دراز بکشید و سپس به آرامی پا را از ناحیۀ ران با زانوی صاف از روی زمین یا تخت بلند کنید و 10 ثانیه در این حالت نگه دارید و سپس به آرامی پا را پایین بیاورید و 5 ثانیه استراحت کنید و دوباره این حرکت را انجام دهید.

 تقویت عضلات اندام تحتانی:

سرپا بایستید. یک پا را لبه پله قرار دهید، به طوری که فقط پنجه روی پله باشد و پاشنه بالاتر قرار گیرد. پای دیگر را پشت پایی که روی پله است قفل کنید و خود را تا جای ممکن بالا بکشید. بعد به حالت طبیعی اول برگشته و این بار پاشنه را که زیر آن چیزی نیست پایین‌تر از بلندی پله بیاورید. این کار را روی هر پا 20 مرتبه تکرار کنید.

بالا آوردن زانو:

سرپا بایستید. دست ها را از هم باز کنید. یکی از زانوها را تا جایی که می‌توانید بالا آورده و به سینه نزدیک کنید و یک دقیقه در این حالت بمانید. برای پای دیگر هم همین کار را تکرار کنید.

ماساژ ساق پا:

برای انجام ماساژ ساق پا، در حالت به پشت خوابیده یا دمر پا را اندکی بالاتر ازسطح زمین قرار دهید و سپس از همراهتان بخواهید به آرامی و با فشار کم پا را از ناحیۀ انگشتان پا به سمت زانو و ران ماساژ دهد. ماساژ ساق پا را 3 تا 4 بار در روز و هر بار در حدود 10 تا 15 بار تکرار کنید.

تمرینات تقویت‌کننده عضلات کف لگن

یکی از عوارض شایع پس از جراحی و رادیوتراپی، تکرر ادرار، بی‌اختیاری و ناراحتی هنگام ادرار است که اغلب به دلیل ضعف عضلات کف لگن رخ می‌دهد. تمرینات زیر به تقویت این عضلات کمک می‌کند:

نکات مهم هنگام انجام تمرینات کف لگن:

• نفس خود را حبس نکنید.
• عضلات را به سمت پایین فشار ندهید (مثل حالت دفع).
• عضلات باسن، ران و شکم را منقبض نکنید.
• پاها را به هم فشار ندهید.
• ابتدا در حالت خوابیده تمرین کنید.
• با مثانه‌ی پر تمرین نکنید (موجب ضعف عضلات می‌شود).
• تمرینات را ۳ تا ۴ بار در روز انجام دهید.

تمرینات پیشنهادی:

• ورزش کگل (Kegel Exercise):
  این ورزش برای تقویت عضلات کف لگن، کنترل بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و جلوگیری از افتادگی رحم مؤثر است:
  • عضلات مقعد و اطراف واژن را منقبض کنید (مثل زمانی که می‌خواهید جلوی ادرار را بگیرید).
  • عضلات را ۱، ۲ و ۳ بار منقبض کنید و نگه دارید، اما تنفس را ادامه دهید.
  • عضلات را رها کنید، سپس به سمت بیرون فشار دهید و دوباره منقبض کنید.
  • این تمرین را چند بار در روز، حین فعالیت‌های روزمره (مثل نشستن یا تماشای تلویزیون) انجام دهید.
• فشردن و بالا کشیدن آرام عضلات کف لگن:
  • عضلات کف لگن را به‌آرامی منقبض کنید و به سمت بالا بکشید.
  • ۵ ثانیه نگه دارید و ۱۰ بار تکرار کنید، سپس رها کنید.
• فشردن و بالا کشیدن سریع:
  • عضلات را سریع منقبض و رها کنید (با شماره ۱ بالا بکشید، با شماره ۲ رها کنید).
  • ۱۰ بار تکرار کنید و با قوی‌تر شدن عضلات، تعداد و مدت را افزایش دهید.
  • با ۵۰ تکرار در روز شروع کنید و طی چند هفته به ۱۲۰ بار در روز برسانید.
• تمرین پل زدن:
  • به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و کف پاها را روی زمین بگذارید (پاها به عرض شانه).
  • با بازدم و انقباض باسن، لگن را بالا بیاورید و پل بزنید.
  • ۱۰ ثانیه نگه دارید و ۱۰ بار تکرار کنید، سپس با دم به حالت اول برگردید.

نتیجه‌گیری: بازتوانی، گامی به سوی زندگی بهتر

تمرینات تخلیه لنف و تقویت کف لگن می‌توانند عوارض پس از درمان سرطان گردن رحم را کاهش دهند و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کنند. با رعایت نکات و انجام منظم این تمرینات، می‌توان به بهبودی سریع‌تر دست یافت.

منبع و نویسنده

نویسنده: پریسا اعلایی، فیزیوتراپ
منابع:

• National Association for Continence (NAFC)
• UMHS Michigan Bowel Control Program and Physical Therapy, January 2009
• Exercises for Getting Rid of Water in Your Legs, Penny Eims, eHow Contributor, April 30, 2013
• Australian Physiotherapy Association
• How to Do Kegel Exercises
  این مقاله در مجله دانستنی‌های سرطان، سال بیستم، شماره ۳۶ و ۳۷ (بهار و تابستان ۱۳۹۸ / ۲۰۱۹) منتشر شده است.