سرطان معده، یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها در ایران و جهان، با تغذیه سالم و سبک زندگی مناسب قابل‌پیشگیری است. این مقاله، نوشته‌ی فاطمه تورنگ، کارشناس ارشد علوم تغذیه، به بررسی عوامل خطر و توصیه‌های تغذیه‌ای برای کاهش خطر این بیماری می‌پردازد.
سرطان معده: شایع و خطرناک
سرطان معده، رشد غیرطبیعی سلول‌های معده است و یکی از مرگبارترین سرطان‌هاست:
- آمار جهانی:
- چهارمین سرطان شایع در جهان
- دومین علت مرگ ناشی از سرطان
- دوسوم موارد در کشورهای درحال توسعه رخ می‌دهد.
- وضعیت در ایران:
- شایع‌ترین سرطان در مردان و سومین در زنان
- سالانه ۳۷۰۰ مورد جدید (۱۰.۵ در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر)
- بیشترین شیوع در خاورمیانه
- میانگین بقا پس از تشخیص: ۵.۴۲ ماه
- بقای ۵ ساله: ۲۵٪
- ویژگی‌ها:
- با افزایش سن شایع‌تر می‌شود، اما در جوانان (به‌ویژه مردان) نیز دیده می‌شود.
- تشخیص معمولاً در مراحل پیشرفته است.
- پیش‌آگهی ضعیف دارد، بنابراین پیشگیری بهترین راهکار است.
عوامل خطر سرطان معده
عوامل محیطی و سبک زندگی، نقش اصلی در بروز سرطان معده دارند:
- عوامل ژنتیکی:
- تنها بخش کوچکی از موارد به ژنتیک مربوط است.
- عوامل محیطی:
- کاهش سرطان معده در کشورهای توسعه‌یافته و مهاجران به این کشورها، نشان‌دهنده‌ی تأثیر محیط است.
- هلیکوباکتر پیلوری:
- باکتری‌ای که در معده زندگی می‌کند و از طریق بزاق و مدفوع منتقل می‌شود.
- شیوع بالا در کشورهای درحال توسعه (مثل ایران)
- کاهش دسترسی به ویتامین C و افزایش التهاب معده
- علائم: ممکن است بدون علامت باشد یا سوزش و زخم معده ایجاد کند.
- تشخیص: با آزمایش خون
- درمان: بهبود ضایعات پیش‌سرطانی
- تغذیه ناسالم:
- مصرف زیاد نمک، گوشت قرمز و فرآوری‌شده
- روش‌های نادرست طبخ (کباب و دودی کردن)
نقش تغذیه در پیشگیری از سرطان معده
تغذیه سالم، سیستم ایمنی را تقویت و خطر سرطان معده را کاهش می‌دهد:
- تأثیرات مثبت:
- افزایش مقاومت در برابر عفونت‌ها (مثل هلیکوباکتر پیلوری)
- کاهش التهاب و استرس اکسیداتیو
- توصیه‌های تغذیه‌ای:
- کاهش مصرف نمک:
- حداکثر ۱ قاشق مرباخوری در روز (شامل نمک غذا، سس‌ها و کنسروها)
- پرهیز از غذاهای نمک‌سود، شور و کنسرو
- عدم افزودن نمک به غذای کودکان زیر ۲ سال
- کاهش مصرف گوشت قرمز و فرآوری‌شده:
- گوشت‌های فرآوری‌شده (سوسیس، کالباس) حاوی نیترات و N-نیتروزآمین (ترکیبات سرطان‌زا)
- حداکثر ۵۰۰ گرم گوشت پخته در هفته (۷۰۰-۷۵۰ گرم خام)
- طبخ ملایم (بخارپز، آب‌پز، خورش) با ادویه‌های مفید (زردچوبه، دارچین، موسیر)
- پرهیز از کباب و دودی کردن:
- تولید آمین‌های هتروسیکلیک و هیدروکربن‌های آروماتیک پلی‌سیکلیک (سرطان‌زا)
- استفاده از حرارت غیرمستقیم (تابه، گریل)
- پیچیدن گوشت در فویل برای کاهش دود
- افزایش مصرف میوه و سبزی:
- سبزیجات غیرنشاسته‌ای (برگ سبز) و میوه‌های تازه
- حاوی آنتی‌اکسیدان‌ها (فلاونوئید، کاروتینوئید، سلنیوم، ویتامین C)
- مصرف ۵۰ گرم سبزی غیرنشاسته‌ای در روز: کاهش ۱۵٪ خطر
- حداقل ۵ واحد در روز (۱ لیوان سبزی خام، نصف لیوان پخته، ۱ میوه متوسط)
- مصرف سیر، پیاز و موسیر:
- خاصیت ضدمیکروبی و کاهش خطر سرطان
- مصرف حبوبات (به‌ویژه سویا):
- حاوی ایزوفلاون‌ها و ساپونین (ضدسرطان)
- جایگزین مناسب برای گوشت قرمز
- عدم نیاز به مکمل‌ها:
- مواد مغذی در میوه‌ها و سبزی‌ها مؤثرتر از مکمل‌ها (بتاکاروتن، ویتامین C، سلنیوم) هستند.
- کاهش مصرف نمک:
نتیجه‌گیری: پیشگیری با تغذیه سالم
سرطان معده، با وجود شیوع بالا و پیش‌آگهی ضعیف، با تغذیه سالم و تغییر سبک زندگی قابل‌پیشگیری است. کاهش مصرف نمک، گوشت قرمز و روش‌های نادرست طبخ، همراه با افزایش مصرف میوه، سبزی و حبوبات، خطر این بیماری را به‌طور چشمگیری کاهش می‌دهد.
منبع
این مقاله توسط فاطمه تورنگ، کارشناس ارشد علوم تغذیه، نوشته شده است.
