از نظر سازمان بهداشت جهانی یکی از ارکان اصلی برنامه جامع کنترل سرطان در جهت ارتقای کیفیت زندگی بیماران سرطانی طب تسکینی (palliative care) است. در این راستا به منظور مدیریت این بیماران و همراهان آنان به کی تیم توانمند
علمی که شامل پزشک، روانشناس، مددکار و روحانی ، بخش طب تسکینی نیاز دارند تا بتوانند نیازهای روحی، روانی، اجتماعی و معنوی بیماران و خانواده های آنان را برطرف کنند. با توجه به اهداف اولیه طب تسکینی بیمارانی که با بیماری سرطان مواجه می شوند به این بخش ارجاع داده می شوند تا پزشکان، پرستاران و سایر افراد آموزش دیده طب تسکینی در جهت ارتقای کیفیت زندگی بیماران که شامل کنترل بیماری، درد، کاهش هزینه های درمان و بررسی مسایل روانی ناشی از سرطان می باشد، تلاش کنند.
معرفی روانشناسی بالینی در طب تسکینی
روانشناسی بالینی توانایی مداخله در طیف وسیعی از جنبه های بیماران مراجعه کننده به بخش طب تسکینی را دارد که هدف کاهش پریشانی های روانی اجتماعی و حفظ کیفیت زندگی بیماران و مراقبین وی می باشد.
مشکلات بیماران مراجعه کننده به بخش روانشناسی طب تسکینی
بیماری پیشرفته اغلب با تخریب در عملکرد جسمی- روانی، وابستگی به دیگران، حس فقدان کنترل بر احساسات و همچنین با تزلزل هویت و حس کرامت و منزلت بیمار همراه می شود که بیمار و مراقبین گاهی به صورت مبهم و نامعلوم با تغییراتی در ارتباطات، دلبستگی ایمن و نقش اجتماعی خویش مواجه می شوند.
بیماران به صورت همزمان مجبورند با فشارهای ناشی از مراقبت، مشکلات درمان، تصمیم گیری ها، تغییرات در سیر زندگی و هدف زندگی و از دست دادن شأن و کرامت مواجه شوند. عوامل مختلف محیطی، فردی می تواند این احساسات و مشکلات را تشدید یا تعدیل کند. از جمله عوامل فردی که بیماران می توانند در آن تاثیر گذار باشند می توان به:
ویژگی ها و مشخصات فردی و بین فردی از قبیل سن یا آموزش ها در طول زندگی، الگوهای شخصیتی برای مقابله با بیماری، عملکرد خانواده، درک و فراهم کردن حمایت های اجتماعی، تجربه های پیشین با بحران های زندگی، بیماری و منابع معنویت اشاره کرد.
مداخلات روانی که روانشناس در بخش طب تسکینی در جهت ارتقای روحیه بیمار انجام می دهد:
مداخلات برای بیماران و مراقبین وی در حیطه مقابله با ترس از بیماری و مرگ، مدیریت اضطراب، کاهش انزوا، نا امیدی و افسردگی می باشد که این جنبه از وضعیت بیماران کاملاً با نشانگان فیزیکی آنان در ارتباط است و لازمه حضور روانشناس به همین منظور می باشد چرا که با مداخلات روانشناختی می توان جوانب جسمانی را تا حدودی کنترل کرد.
از دیگر رویکردهای روانشناختی بررسی جوانب مهارت های ارتباطی بیماران که پس از درگیری با سرطان دچار تزلزل و مشکل می شوند، است که روانشناس از طریق بررسی نقش های اجتماعی بیمار، ارتقای سازگاری با بیماری و در بعضی موارد با بررسی جوانب بحران های وجودی بیمار مانند معنا در زندگی، امید، حس عزت نفس، تلاش در ارتقای کیفیت زندگی بیمار دارند. تلاش برای حفظ روابط حمایتی با مراقبان و درمان بهداشت حرف های نیز می تواند در کمک به بیماران برای بدست آوردن مجدد کیفیت زندگی سودمند باشد.
اخیراً پژوهشگران و روانشناسان بالینی در دنیا یک پیش نویس جامع برای مراقبت از بیمار و تعامل در طب تسکینی در دوره بیماری فراهم کرده اند. یکی از مهم ترین اهدافی که بررسی شده، طولانی کردن زندگی بیمار است به همین منظور طب تسکینی بصورت مستمر تمام مراحل درمان افراد که شامل بیماری حاد، بیماری مزمن، مراحل پایانی زندگی بیمار، مراقبت در منزل و همچنین مراقبت در سوگ و داغدیدگی می شوند را مورد پوشش قرار میدهد.
از نتایج مداخله روانشناختی بیماران به بخش طب تسکینی می توان به موارد ذیل اشاره کرد:
1. ارتقای مقابله سازگارانه با بیماری و بحران ناشی از آن
2. روشن سازی سوء تفاهم ها و انتظارات اشتباه از درمان
3. ارتقای روابط بین فردی و خانوادگی
4. کاهش علایم روانی (اضطراب، افسردگی و …)
5. حفظ امید و اهداف زندگی
6. کمک به پذیرش بیماری
7. حفظ احساس کرامت
8. یافتن معنا در زندگی و احساس آرامش
9. کاهش احساس انزوا وتنهایی
10 . کنترل احساسات غم و اندوه (درمان شناختی رفتاری)
نظر به مشکلاتی که بیماران سرطانی و همراهان آنان با آنها مواجه می شوند می توان گفت تیم طب تسکینی می تواند به عنوان همراه در جهت بهبود سطح کیفیت زندگی بیماران نقش بسیار موثری در ارتقای سطح بهداشت جسمی، روانی، اجتماعی، و معنوی مراجعه کنندگان به این بخش داشته باشد.
نویسنده: محدثه رجبی
مسئول واحد روانشناسی بخش طب تسکینی