دانستنیهای ضروری در مورد سرطان لوزالمعده (پانکراس)

لوزالمعده یک غده صورتی رنگ است که درست در پشت معده قرار گرفته است، بنابراین دسترسی به آن مشکل است.

لوزالمعده به دو فرآیند اصلی کمک می‌کند: هضم غذا و تنظیم قند خون.

لوزالمعده هورمو نهای انسولین و گلوکاگون را به داخل خون ترشح می کند. نقش این هورمون های کنترل سوخت و ساز قندها می باشد. انسولین با تحریک سلول های بدن برای سوزاندن قندها و به دست آوردن انرژی، سطح قند خون را پائین می آورد و گلوکاگون اثر معکوس دارد. این هورمون با تحریک کبد برای آزاد کردن قند به داخل خون، باعث افزایش قند خون می‌شود.

سرطان لوزالمعده
سرطان لوزالمعده در تمامی گروه های سنی، از جوان ۱۵ ساله گرفته تا سالمند ۹۰ ساله دیده می شود اما بیشترین شیوع آن در سنین ۵۵ تا ۸۵ سالگی است. وقتی سرطان لوزالمعده به خارج از لوزالمعده منتشر می شود (متاستاز)، معمولاً در ابتدا غدد لنفاوی مجاور را درگیر می‌کند. با بروز این حالت، احتمال سرایت سرطان به سایر بافت ها نظیر ریه ها و کبد بسیار افزایش می یابد.


علل بروز و افراد در خطر ابتلای سرطان لوزالمعده

دلیل اصلی بروز سرطان لوزالمعده مشخص نیست، ولی وجود یک سری عوامل خطرزا، ریسک بروز سرطان لوزالمعده را افزایش می دهند:

سن بالا: احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده با افزایش سن بیشتر می‌شود. بیشتر موارد ابتلا به این نوع سرطان در افراد بالای 60 سال مشاهده شده است.

مصرف سیگار: احتمال ابتلای سیگاری ها به این نوع سرطان دو تا سه برابر بیشتر از غیرسیگاری ها است.

دیابت: ابتلا به دیابت باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده می‌شود.

جنسیت مذکر: احتمال ابتلای مردان به سرطان لوزالمعده بیشتر از زنان است.

نژاد سیاه پوست: میزان ابتلا در نژاد سیاه پوست بیشتر از نژاد سفید پوست است.

سابقۀ خانوادگی: در صورتی که مادر، پدر، خواهر یا برادر فردی به سرطان لوزالمعده مبتلا باشد احتمال ابتلای او به این نوع سرطان سه برابر افزایش می یابد. علاوه بر این، وجود سابقۀ خانوادگی سرطان تخمدان یا روده بزرگ (کولون Colon) نیز خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش می دهد.

التهاب مزمن لوزالمعده: یکی از علل التهاب مزمن لوزالمعده مصرف طولانی مدت الکل است.

قرارگرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار یا داشتن رژیم غذایی دارای چربی بیش از حد نیز می توانند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهند.


علایم

سرطان لوزالمعده در مراحل اولیه هیچ علایمی ندارد ولی با رشد سرطان ممکن است علایم زیر ظاهر شوند:

– احساس درد در بخش فوقانی شکم یا پشت
– زرد شدن پوست و چشم ها و تیره شدن ادرار به دلیل زردی (یرقان)
– احساس ضعف و خستگی
– از دست دادن اشتها
– حالت تهوع و استفراغ
– کاهش وزن

نگران نشوید! این علایم به طور قطع نشان دهندۀ وجود سرطان لوزالمعده نیستند. بیمار یهای دیگر نظیر عفونت نیز می توانند این علایم را ایجاد کنند. تنها پزشک می‌تواند تشخیص دهد كه علت بروز این علایم چیست. در صورت مشاهدۀ هریک از این علایم به پزشک مراجعه کنید تا در صورت وجود مشکل، بتوان آن را در سریعترین زمان ممکن درمان کرد.


تشخیص

پزشک برای بیماری که علایم مطرح کننده ابتلا به سرطان لوزالمعده را دارد یک سری اقدامات تشخیصی انجام خواهد داد که در اینجا به برخی از آن ها بطور خلاصه اشاره می‌شود:

معاینۀ جسمانی

تست های آزمایشگاهی: یک تست مهم اندازه گیری میزان بیلی روبین (Bilirubin) خون است. وجود انسداد ناشی از تومور باعث می شود سطح این ماده در خون خیلی بیشتر از حد عادی شود. افزایش بیلی روبین خون باعث زردی می‌شود.

سی تی اسکن: این روش تصویربرداری، در مجموع بهترین روش بررسی بیماری های لوزالمعده منجمله سرطان لوزالمعده است.

سونوگرافی: سونوگرافی معمولاً اولین تست تشخیصی در بررسی لوزالمعده است و سایر تستها مانند سی تی اسکن بر اساس جواب سونوگرافی درخواست می شوند. سونوگرافی به رو شهای مختلفی انجام می‌شود:

– سونوگرافی از طریق سطح شکم: در این روش، پروب دستگاه سونوگرافی روی شکم قرار داده می‌شود و پزشک با حرکت دادن آن روی پوست شکم می تواند احشاء داخل شکم از جمله لوزالمعده را بررسی کند.

– EUS یا سونوگرافی اندوسکوپیک: در این روش یک لولۀ باریک و دارای نور (اندوسکوپ) از طریق دهان و معده وارد اولین قسمت رودۀ کوچک می‌شود. در رأس این لوله دستگاه سونوگرافی قرار داده شده است. با حرکت دادن اندوسکوپ پزشک می‌تواند لوزالمعده و بافتهای احاطه کننده آن را بررسی کند. دقت این روش از روش سونوگرافی از طریق سطح شکم بیشتر است.

بررسی آندوسکوپیک مجاری صفراوی و لوزالمعده (ERCP): یک آندوسكوپ از طریق دهان و معده وارد قسمت اولیۀ رودۀ کوچک می شود. سپس لولۀ کوچکتری از طریق آندوسكوپ وارد مجراهای صفرا و مجاری لوزالمعده می شود. سپس با تزریق ماده حاجب به درون مجاری صفراوی، بیمار تحت عکس برداری با اشعۀ ایكس قرار می گیرد. این تصاویر هرگونه انسداد یا باریک شدن مجراها که به دلیل تومور یا مشکلات دیگر به وجود می آید را نشان خواهند داد.

تصویربرداری مجاری صفراوی داخل کبدی از طریق پوست PTC)): مادۀ حاجب با سوزنی که از طریق پوست وارد کبد شده به بدن تزریق می شود. در صورتی که انسدادی وجود نداشته باشد، این ماده می تواند به راحتی در مجاری صفراوی حرکت کند. با تزریق این ماده، مجاری صفرا در تصاویر تهیه شده با اشعۀ ایكس قابل مشاهده خواهند بود. پزشک می تواند با مشاهدۀ این تصاویر، انسداد به دلیل وجود تومور یا مشکلات دیگر را تشخیص دهد.

دکتر احمد رضازاده مافی