نقش تغذیه در پیشگیری از سرطان

همانطور که در شماره های قبل اشاره شد با برخورداری از رژیم غذایی سالم، انجام فعالیت بدنی منظم و حفظ وزن مناسب می توان از حدود یک سوم سرطانها پیشگیری نمود.
درباره چگونگی حفظ وزن در محدوده مناسب، ورزش و فعالیت بدنی منظم، محدودیت مصرف غذاهای پرانرژی و نوشابه های دارای قند و شکر، مصرف غذاهای گیاهی و پرهیز از مصرف گوشتهای فرایند شده مانند سوسیس و کالباس در شماره های پیشین صحبت نمودیم،
اکنون به بررسی سایر موارد مؤثر در پیشگیری از بیماری سرطان می پردازیم:


نوشیدنی های الکلی خطر سرطان را افزایش می دهند.
ارتباط مصرف الکل با سرطان دهان، حلق، حنجره، مری و کبد ثابت شده است. مصرف الکل اگر با مصرف تنباکو همراه شود، موجب افزایش چند برابر خطر سرطان دهان، حنجره و مری می شود. شواهد زیادی حاکی از اثر مصرف الکل بر افزایش خطر سرطان پستان است. الكل احتمالاً با افزایش استروژن و دیگر هورمون های در گردش خطر سرطان پستان را افزایش می دهد. به علاوه، اثر مستقیم الکل و متابولیت های آن بر بافت پستان هم در ایجاد سرطان مؤثر است.


مقدار مجاز مصرف الکل در زنان هماره نصف مردان است که بدلیل جثه کوچکتر و متابولیسم آهسته تر الکل است. اگر چه مصرف زیاد الکل خطر بیماری های قلبی–عروقی را افزایش می دهد، گفته می شود که مصرف مقادیر پایین نوشیدنی های الکلی همراه با کاهش خطر بیماری های قلبی – عروقی است. اما به دلیل خطری که در ایجاد سایر بیماریها به ویژه سرطان دارد، توصیه نمی شود که از آن به عنوان پیشگیری کننده استفاده شود. برای کاهش خطر بیماریهای قلبی می توان از ترک سیگار، رژیم با چربی اشباع و ترانس پائین، حفظ وزن سالم، فعالیت بدنی منظم و کنترل فشار و چربی های خون کمک گرفت.


مصرف الکل حتی به مقدار بسیار کم خطر سرطان را افزایش می دهد و مصرف آن در نوجوانان، کودکان، افرادی که نمی توانند مصرف را کنترل کنند، افراد با سابقه فامیلی الکلیسم، زنان در معرض خطر سرطان پستان و افرادی که داروهای مداخله کننده با الکل مصرف می کنند، باید به شدت منع شود. در مورد ایجاد خطر سرطان پستان، کل الکل مصرفی مهم است و نوع شراب مصرفی تأثیری ندارد، بنابراین مصرف همه انواع باید ترک شود.


در میان سایر نوشیدنی ها، چای توجه زیادی را به خود جلب کرده است، مصرف چای به ویژه چای سبز در حیوانات همراه با کاهش خطر سرطان بوده است، اما اثر آن ها در انسان ها هنوز نیاز به بررسی دارد. همچنین فلوراید اضافه شده به آب، خمیر دندان یا غذاها و یا استفاده شده برای درمان دندان خطر سرطان را افزایش نمی دهد.


مصرف آب و دیگر مایعات ممکن است خطر سرطان مثانه را کاهش داده، زیرا آب غلظت کارسینوژنها را کاهش می دهد و همچنین زمان مواجهه آ نها با مثانه را کاهش می دهد. به علاوه، گفته می شود که مصرف مایعات کافی خطر سرطان کولون را نیز کاهش می دهد. مصرف حداقل 8 لیوان مایعات در روز سلامت عمومی را ارتقاء داده و احتمالا خطر سرطان را هم کاهش می دهد.


روش های نادرست نگهداری غذاها خطر سرطان را افزایش می دهد.
به کارگیری روش های درست نگهداری و آماده سازی غذا در سلامت ما نقش به سزایی دارند. یکی از موادی که در نگهداری و تهیه غذا استفاده زیادی دارد نمک است. نمک به خودی خود، برای سلامت و حیات انسان ضروری است اما مقدار نیاز به نمک بسیار پایین تر از سطحی است که امروزه در اکثر مناطق جهان مصرف می شود. مصرف زیاد نمک نه تنها در کشورهای مرفه، بلکه در کشورهایی که روش های سنتی تهیه و نگهداری غذای آن ها وابسته به نمک است، بالاست. مطالعات معتبر متعددی ثابت کردند که مصرف زیاد نمک و نیز استفاده از غذاهای نگهداری شده در نمک عامل ایجاد سرطان معده هستند. مصرف غذاهای شور، نمک زده، استفاده از شورها، نمک سود کردن غذاها و.  موجب افزایش مصرف نمک می شود که خطر سرطان معده، بینی، حنجره و حلق را افزایش می دهد.

دریافت نمک باید به حداکثر 6 گرم در روز محدود شود که برای رسیدن به آن باید مصرف غذاهای فرآیند شده را محدود کنیم، از مصرف شورها و غذاهای نمک سود اجتناب کنیم و تا حد ممکن به غذاها نمک اضافه نکنیم.


نکته قابل توجه دیگر در ایجاد سرطان، به ویژه سرطان معده، آلودگی با سم افلاتوکسین است. این سم در حبوبات،غلات و مغزهای كپك زده وجود دارد. برای كاهش افلاتوكسین این غذاها، باید این مواد غذایی در جای خنک و دور از نور نگهداری شوند، و غذاهایی که طعم و بوی آن ها تغییر کرده است، مصرف نشوند. بهتر است غذاها در مقدار کم و برای مصرف کوتاه مدت خریداری شوند و همیشه غذایی که زودتر خریداری شده زودتر مصرف شود.


بر اساس دانش امروز ما، اشعه دادن و یا استفاده از مهندسی زیستی در غذاها، موجب افزایش خطر سرطان نمی شود. بعلاوه افزودنی های غذایی و یا آفت کش های استفاده شده در صنایع کشاورزی و غذایی اگر در حد مجاز و بر اساس استاندارد به کار روند، خطری ندارند. البته این مسأله شامل موادی می شود که توسط موسسه غذا و داروی آمریکا تائید شده و استفاده از هر نوع افزودنی جدید باید ابتدا با مطالعه بر روی مدل های حیوانی مورد تائید قرار گیرد.
برای کاهش اثرات سموم و آفت کش های باقیمانده در مواد غذایی پیشنهاد می شود که میوه ها و سبزی ها قبل مصرف به خوبی شسته شوند.


آیا مصرف مکمل های تغذیه ای خطر سرطان را کاهش می دهد ؟
همانطور که قبلا اشاره شد، مواد مغذی در ترکیب و مقداری که در غذاها وجود دارند در کاهش خطر سرطان مؤثرند. غذا بهترین منبع ویتامین و مواد معدنی است که حضور آن ها در کنار یکدیگر اثر فزاینده ای بر کاهش خطر سرطان دارند. اگر چه اثر مکمل یاری با برخی مواد مغذی در گروه های خاص همراه با کاهش خطر سرطان بوده است، اما مضرات مکمل یاری بعضی از مواد مغذی به ویژه در دوزهای بالا ممکن است خطر سرطان را در برخی افراد افزایش دهد.


اثر مکمل یاری در مطالعات عموما در گروه های کوچک و با شرایط خاص مورد ارزیابی قرار گرفته است و مدت مصرف مکمل ها هم محدود بوده است. توصیه به مصرف مکمل ها در سطح جامعه و به مدت طولانی ممکن است خطرات پیش بینی نشده ای را در بر داشته باشد. در سطح جامعه و در افراد سالم، دریافت کافی مواد مغذی به بهترین نحو می تواند توسط رژیم غذایی متعادل تامین شود و مکمل یاری فقط در افراد زیر توصیه می شود:


الف. مکمل یاری ویتامین B12 در افراد بالای 50 سال.
ب.مکمل یاری اسید فولیک برای زنان در سنین باروری
ج. مکمل یاری ویتامین D در افرادی که به میزان کافی در معرض نور خورشید نیستند، سالمندان و افراد با پوست تیره


به طور کلی انجمن سرطان آمریکا مخالف تجویز خودسرانه مکمل هاست و توصیه باید برای گروه های خاص و زیر نظر تیم متخصص درمان باشد. بهترین انتخاب دریافت یک مولتی ویتامین مینرال متعادل است که حاوی بیش از صد درصد مقادیر مورد نیاز روزانه مواد مغذی نباشد.


تغذیه انحصاری با شیر مادر خطر سرطان را در مادران و کودکان کاهش می دهد.
فواید شیردهی برای مادران و کودکانشان به خوبی شناخته شده است. شیردهی در مقابل بیماریهای کودکان به ویژه عفونت های نوزادی محافظت ایجاد می کند. شیردهی از تکامل سیستم ایمنی کودک حمایت می کند و برای محکم شدن پیوند مادر و کودک حیاتی است. شیر مادر در مناطقی که بهداشت پایین است و به ویژه در جایی که منابع آلوده اند و در خانوارهای فقیری که پول کافی برای خرید فرمولای نوزادی و دیگر غذاهای نوزادان ندارند، اهمیت حیاتی دارد. 


مطالعات جدید حاکی از اثرات مفید تغذیة انحصاری با شیر مادر در کاهش خطر سرطان در مادران است، به علاوه از چاقی و اضافه وزن در مادر و کودک جلوگیری می کند که خود عامل دیگری در کاهش خطر سرطان است. بنابراین، انجمن سرطان آمریکا ،توصیه به تغذیه انحصاری با شیر مادر به مدت 6 ماه و سپس ادامه دادن آن به همراه تغذیه تکمیلی می کند. تغذیه انحصاری با شیر مادر به معنی تغذیه فقط با شیر مادر و ممانعت از دادن هر غذا یا نوشیدنی دیگر حتی آب است، که هماهنگ با استراتژی سازمان ملل متحد برای تغذیة نوزادان و کودکان کم سن است. اثر تغذیه با شیر مادر در کاهش خطر سرطان برای کودکان حاکی از اهمیت شروع اقدامات پیشگیری کننده سرطان از ابتدای زندگی است.

 

فاطمه تورنگ
کارشناس ارشد علوم تغذیه