امروزه زنان زیادی در دنیا به بیماری سرطان پستان مبتلا می شوند. در واقع این بیماری شایعترین سرطان در بین خانم ها است. با وجود پیشرفت های علمی در درمان این بیماری هنوز هم ابتلا به آن برای زنان بحرانی عمیق محسوب می شود و ابعاد مختلف زندگی آنان را تحت تاثیر قرار می دهد که در این میان بعد روانی، بیشتر از ابعاد دیگر، زندگی بیمار را متاثر می سازد. در ایران هم که بیماران جوان بسیاری داریم ضرورت توجه به این بیماری بیش از پیش مهم به نظر می رسد.
خوشبختانه پزشکان ما در این عرصه تلاش های فراوانی انجام می دهند و خانم دکتر آزاده جولایی، (متخصص جراحی سرطان و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی) یکی از پزشکان دلسوزی است که در جهت توجه به این ضرورت ها و با تاسیس موسسه سرطان پستان و فعالیت هایی که در این زمینه انجام می دهد، توجه بسیاری را به این سمت هدایت می کند. او با استفاده از بهترین و جدیدترین روش های درمانی، آن هم در بیمارستان دولتی خدمات ارزنده ای را به بیماران ارائه می دهد.
خانم دکتر جولایی ضمن تشکراز فرصتی که به ما دادید، لطفا مختصری در مورد پیشینه تحصیلی و علمی خود بفرمایید.
من هم از شما بابت فرصتی که به من داده اید، سپاسگزارم. من رشته پزشکی عمومی را در دانشگاه علوم پزشکی شیراز به اتمام رسانده ام و جزو 3 در صد دانشجویان برتر وارد دوره تخصصی شدم و با بورد تخصصی جراحی عمومی از آن دانشگاه فارغ التحصیل شدم. پس از آن به کشور فرانسه رفتم و دوره تکمیلی جراحی پستان را در آنجا گذراندم. بعد از آن به ایران آمدم و از سال 83 به طور اختصاصی روی سرطان پستان کار می کنم . در حال حاضر هم دانشیار دانشکده علوم پزشکی شهید بهشتی هستم.
چرا در فرانسه نماندید و به ایران برگشتید؟
اتفاقا در زمان برگشت استادم از من خواست که در فرانسه بمانم و همانجا مشغول کار بشوم. اما من ترجیح دادم به ایران برگردم و در ایران خدمت کنم. با میل و اراده خودم آمدم و از بودنم در اینجا نهایت لذت را می برم. لبخند یک بیمار مبتلا به سرطان که در حال درمان است و به زندگی امیدوار است یا بیماری که درمان شده و از اینکه پستانش حفظ شده و به آرامش رسیده با هیچ چیزی در دنیا برایم قابل مقایسه نیست. من برای دیدن همین لبخندها به ایران برگشتم. بیمار خیالش راحت است که اگر پولی برای درمان ندارد می تواند در سیستم دولتی معالجه شود. این برای من بزرگترین افتخار است که در یک بیمارستان دولتی در میدان شوش کار می کنم. بیمارستانی که به بیمارانش سرویس و خدمات بیمارستان های خصوصی را ارائه می دهد.
در فرانسه چه دوره های تخصصی را گذراندید؟
در حقیقت دوره جراحی پستان یک دوره فلوشیپ است. اما من با تمایل خودم دوره تکمیلی آن را گذرانده ام. چون وقتی شما دارید جراحی پستان را انجام می دهید باید به تکنیک های پلاستیک پستان تسلط داشته باشید. و من در آنجا با یک جراح پلاستیک کار کردم اما هیچوقت ادعای جراحی پلاستیک را ندارم.
حالا که صحبت جراحی پستان به میان آمد بفرمایید بازسازی پستان به چه روش هایی انجام می شود و هر روش چه مزایا و معایبی دارد؟
برای بازسازی پستان روشی که از قدیم وجود داشته این است که یا باید از پروتز استفاده بکنیم یا از بدن خود بیمار که این روش به صورت فلپ انجام می شود. فلپ هایی که موجود است یکی فلپ شکمی است که ما از چربی شکم استفاده می کنیم. این روش با برداشتن ماهیچه شکم همراه است و همین امر باعث ضعف جدار شکم شده و فتق بوجود می آورد. در کشور ما هم که بیماران جوان زیادی داریم این کار در عملکرد یک خانم اختلال ایجاد می کند مگر اینکه در حین جراحی ماهیچه های شکم برداشته نشوند که البته این نوع عمل کار آسانی نیست و به یک تکنیک بسیار پیشرفته نیاز دارد و در دنیا مراکزی که می توانند این کار را انجام دهند بسیار کم هستند. برای همین این روش در دنیا کنار گذاشته شده است. تکنیک دیگر استفاده از عضله پهلو است و چون این عضله چربی کافی ندارد باید به این تکنیک پروتز هم اضافه شود. اما خانم هایی که در محل سینه پرتو درمانی شده اند نمی توانند از پروتز به تنهایی استفاده کنند زیرا پوست این بیماران به دلیل رادیو تراپی قابلیت اتساع و کش آمدن ندارد و این بیمار را با مشکل مواجه می کند. تکنیک جدید استفاده از سلول های چربی با پیوند چربی است. در این روش در شرایط استریل چربی های شکم را خارج کرده و در یک تا سه مرحله در محل ماستکتومی تزریق می کنند سپس در داخل آن پروتز کار می گذارند. این تکنیک سال ها است که در دنیا انجام می شود ولی از سال 2009 میلادی انجمن جراحان پلاستیک این عمل را مغایر سلامتی ندانسته و مجوز آن را صادر کرده است. این روش فواید بسیاری دارد . از جمله اینکه چون عمل سبکی است در همه جا قابل انجام است، بیمار از دست چربی های اضافه اش راحت می شود، برش دیگری ندارد، حسش بر می گردد و اختلال هم در عملکردش بوجود نمی آید. نکته جالب این است که وقتی چربی تزریق می شود پوست به راحتی کش می آید و نازک نمی شود و یک پوشش خوب روی پروتز ایجاد می کند. در واقع این روش تزریق چربی افق جدیدی در جراحی پستان است و در ایران اولین مرکزی هستیم که این کار را شروع کرده ایم و پایگاه ما بیمارستان مهدیه است.
استفاده از پروتز چه عوارضی دارد؟
پروتز یک جسم خارجی است. در نتیجه مثل هر جسم خارجی بدن می تواند آن را پس بزند که این پس زدن می تواند فوری باشد که در آن صورت زخم باز می شود و پروتز از بدن خارج می شود. ممکن است این پس زدن تاخیری باشد یعنی زور بدن به آن نرسد و بدن پروتز را با یک چادر سینه ای که دورش ایجاد می کند از خودش جدا می سازد. این چادر سینه ای یک بافت فیبروزی است که قوی و کلفت است و این بافت باعث می شود که به مرور پروتز برای بیمار ایجاد درد کند. اما خطر دیگری ندارد و سرطان زا نیست. در ضمن پروتز ممکن است پاره شود که در آن صورت ما مجبوریم آن را خارج کنیم. پروتز های جدید مثل هندوانه هستند یعنی وقتی پاره می شوند محتویاتشان در داخل باقی می ماند و بیرون نمی ریزد اما با این حال می تواند حساسیت زا باشد که باید خارج شود. بیمار پروتزی می تواند مامو گرافی و MRI ، سونوگرافی و حتی بیوپسی شود و اگر این اقدامات در مراکز تخصصی انجام شود هیچ مشکلی ایجاد نمی کند.
پس از بازگشت به ایران در چه مراکزی مشغول به فعالیت شده و چه اقداماتی انجام داده اید؟
پس از بازگشت به ایران متوجه شدم که هیچ پستی ندارم و این جای تاسف داشت چون من در فرانسه دوره ای را در زمینه درمان پستان گذرانده بودم که خود فرانسوی ها از آن به عنوان یک تحول و انقلاب نسبت به روش های قدیمی تر یاد می کردند. وقتی به ایران آمدم آمادگی داشتم که به بخش آموزش بروم و فلوشیپ تربیت بکنم. اما متاسفانه با بی توجهی به این موضوع برخورد شد و با سه سال تاخیر مامور به خدمت در بیمارستان مهدیه تهران شدم. بیمارستانی که آن زمان به عنوان یک زایشگاه شناخته می شد و حتی به عنوان جراحی زنان هم مطرح نبود. در واقع به بیمارستانی رسیده بودم که اصلا امکانات جراحی نداشت و مثل بیمارستان های جنگ جهانی دوم بود. آن موقع دوستان فکر می کردند که مرا تبعید کرده اند اما واقعیت این است که من بیمارستان مهدیه را دوست داشتم چون جایگاه کلینیک پستان جایی است که بیمارستان زنان است. بخش زنان باعث شد که بتوانم سرطان پستان دردوران بارداری را هماهنگ انجام دهیم و از جنین مواظبت کنیم به طوری که در حال حاضر بخش پستان مهدیه قوی ترین بخش پستان کل دانشگاه شهید بهشتی است. علیرغم اینکه همچنان بخش آموزشی نیست.
می توانم بگویم ما اولین بیمارستان در ایران هستیم که نمونه برداری غده سانتینل را شروع کرده ایم که این کار اقدام بزرگی در جلوگیری از تخلیه بیمورد غدد لنفاوی است.
اقدام بعدی تاسیس موسسه سرطان پستان بود. این موسسه به عنوان اولین موسسه مدافع حقوق بیمار مبتلا به سرطان پستان در تهران و با شعار «همه با هم در کنترل سرطان پستان » در سال 1384 تاسیس شد. در سال 1390 اولین سایت سرطان پستان به زبان فارسی را با همه معضلاتی که در ایران وجود داشت راه اندازی کردیم و از آن زمان پاسخگوی تمام سوالات بیماران هستیم. در سال 1392 موسسه سرطان پستان بخش حمایت روانیا ز بیماران مبتلا به سرطان را آغاز کرد که شروع آن با اولین همایش نیاز سنجی بیماران سرطان پستان در سال 1393 بود. در همایش سال گذشته دو کار مهم انجام داده ایم. یکی اینکه منشور حقوق بیمار سرطان پستان در ایران را با نمونه جهانی اش مشابه سازی کردیم و در حال حاضر دنبال این هستیم که این منشور را به عنوان قدم اول برای حقوق بیماران سرطان پستان به تصویب برسانیم. اقدام مهم دیگر این بود که پرسشنامه نیاز سنجی بیماران سرطان پستان را بومی سازی کردیم.
موسسه سرطان پستان چه اقداماتی را انجام می دهد؟
در موسسه سرطان پستان علاوه بر اقداماتی که عرض کردم از سال گذشته بخش حمایت از بیماران را به این صورت آغاز کردیم که یک سیستم جدید گروه درمانی را راه اندازی کردیم. در این گروه درمانی بیمار تازه درمان شده به جمع بیماران قبلی می رود و از تجارب آنها استفاده می کند. در بخش حمایت روانی طرحی به نام طرح حامی داریم. در طرح حامی فرد بهبود یافته که داوطلب کار رایگان در موسسه است مشغول کمک به بیماران جدید می شود و در روزهایی که مریض های جدید در بیمارستان مهدیه در حال انجام شیمی درمانی هستند با یک پکیج خوراکی که از طرف موسسه در اختیار آنان قرار می گیرد حاضر می شوند و ضمن میزبانی از آنان به مسائل بیماران گوش داده به سوالات آنها پاسخ می دهند و از تجارب خودشان با بیماران صحبت می کنند. این افراد در حقیقت پیام رسان عشق و امید هستند. کار دیگر افراد داوطلب این است که به ثبت اطلاعات می پردازند و درد دل بیماران را می نویسند یا تشویق می کنند که خود بیمار یادداشت کند و بدین ترتیب توانسته ایم مجموعه ای از داستان های بیماران مبتلا به سرطان پستان را ثبت کنیم که در همایش امسال خانم پوران درخشنده وعده دادند که از این مجموعه یک فیلمنامه بنویسند. طرح دیگر طرح همزاد است. در این طرح بیماران و افراد درجه یک خانواده شان یا دوستانشان که تجربه بیماری را دارند با بیمارانی که از لحاظ فرهنگی، سنتی و تحصیلی با هم دارند به هم معرفی می شوند و در نتیجه مسائل همدیگر را بهتر درک می کنند. این طرح یک طرح تبادل تجربه است.
طرح سوم که البته هنوز شروع نشده و اگر داوطلب داشته باشد شروعش می کنیم طرح پذیرش همزمان است. یعنی زمانی که بیماری در مطب تشخیص داده می شود بلافاصله فرد داوطلب حضور دارد و خانواده اش را به اتاق دعوت می کند و از تجربیات خود با آنها صحبت می کند. در حقیقت یک جور آرامش دادن است. تلاش این است که بیماری سرطان پستان را از آن حالت مخوفی که در جامعه دارد خارج کنیم و عشق و امید به آینده و بهبودی را برای بیماران به ارمغان بیاوریم.
آیا بهبود یافته های داوطلب کار در موسسه می توانند در طرح های همزاد شرکت کنند و این کار به روحیه آنها صدمه نمی زند؟
خود من هم در ابتدا از این کار وحشت داشتم و نگران بودم از اینکه بهبود یافته ها با شروع کارشان انتظاری را ایجاد کنند اما نتوانند ادامه دهند. چون برای این کار نمی توان نیرو استخدام کرد بلکه افراد باید داوطلبانه برای این کار بیایند و من نگران این بودم که بهبود یافته ها از عود بیماری افراد بیمار دچار نگرانی شوند. اما خوشبختانه اتفاق خیلی زیبایی که افتاد این بود که صحنه مرگ را خانم ها قبول کردند . در کل فلسفه پذیرش مرگ خیلی مهم است. بودن یا نبودن مهم است. نفسی که می آید و یک لحظه دیگر ممکن است نیاید. برای مردن حتما لازم نیست که افراد سرطان داشته باشند و اگر انسان این فلسفه را قبول کند خیلی راحت تر است. در واقع در این پروسه قانون مهم این است که داوطلب ها مجبور به انجام نیستند و هر زمان که احساس کنند نمی توانند ادامه دهند، انجام نخواهند داد.
در کل با چه هدفی موسسه سرطان پستان را تاسیس کردید؟
صحبت ما در موسسه بهره مندی از بهترین روش تشخیص و درمان سرطان پستان برای زنان این مرز و بوم است. این یک حق حیاتی است و جزئی از حقوق شهروندی هر زنی است که در نظام جمهوری اسلامی ایران صرفنظر از ملیتش اعم از افغانی، عراقی و… زندگی می کند. ما این حق را برای هر ایرانی می خواهیم و اینکه دلیلی نمی بینم که زن ایرانی برخورد درمانش متفاوت از زن غربی باشد. لیاقت این را داریم که بهترین شرایط را داشته باشیم.
برگزاری همایش با چه هدف و منظوری انجام می شود؟
1- ایجاد همبستگی
2- حساس کردن مقامات دولتی و انجمن های خیریه به موضوع همایش
و برای نیل به این اهداف هر همایش را با یک شعار برگزار می کنیم. مثلا هدف اصلی همایش دوم ما تهییج نیروهای مردمی برای تجهیز بیمارستان های دولتی بود. زیرا با توجه به محدودیت بودجه وزارت بهداشت سعی داریم ارگان های دیگر و نیروهای مردمی را به سمت کمک به تجهیز بیمارستان ها بکشانیم و بدین وسیله سعی می کنیم با این کار با خیریه های جدید آشنا شویم و آنها را به سمت کمک به تجهیز و تامین تجهیزات در موضوع سرطان پستان بکشانیم. هدف ما همبستگی و حساس کردن همه نسبت به این موضوع است چون معتقدیم حق بیمار مبتلابه سرطان را کسی نخورده بلکه هیچ وقت طلب نشده. ما اگر می خواهیم واحدهای تخصصی پستان را استاندارد کنیم زیر ساخت آن بیمارستان های مجهز برای زنان است. در حال حاضر بیمارستان های زنان ما حداقل استاندارد بیمارستان های زنان دنیا را دارند. وقتی می خواهند بهداشت یک کشور را بررسی کنند میزان مرگ و میر زنان یا نوزادان آن را می سنجند و این کار یکی از معیارهای ارزیابی سلامت یک جامعه است.
چه گروه هایی در این همایش دعوت می شوند؟
ما یک دعوت گسترده داشتیم. بدنه اصلی که بهبود یافته ها هستند . تعدادی از بزرگان و پیشکسوتان درمان سرطان پستان را دعوت کردیم. در کنار آن سعی کردیم ورزشکاران و هنرمندان را درگیر این کار کنیم چون ما می توانیم از طریق آنها پیام هایمان را راحت تر به جامعه برسانیم. از شورای شهر، شهرداری، سفارت خانه ها، نماینده یونسکو و مسوولین زنان وزارتخانه های مختلف دعوت شد. و حمایت خیلی خوبی از خانم شریفی مسوول حقوق زنان وزارت امور خارجه داشتیم. انجمن حقوق بشر ایران را دعوت کردیم و سعی کردیم آنها را نسبت به این قضیه حساس کنیم که تشخیص و درمان سرطان پستان را به عنوان حق مسلم بشناسند و آنها هم حمایت خوبی داشتند.
براساس چه معیاری اساتید و پیشکسوتان را به این همایش دعوت می کنید؟
ما سعی می کنیم در این همایش از همه کسانی که تا این لحظه با یک حس انساندوستی و به حسب وظیفه پزشکی که در خودشان می دیدند و در جهت خدمات تشخیص و درمان سرطان پستان قدم برداشته اند، دعوت و تقدیر کنیم. این تقدیر فقط یک یادآوری است به پاس خدماتی که این عزیزان و پیشکسوتان برداشته اند.چون از تمام بزرگانی که همت کرده و در این زمینه تلاش کرده اند باید تقدیر شود. شعار «همه ما با هم » است و اگر بخواهیم سرطان پستان در این مملکت کنترل شود باید همه با هم در یک سو کار کنیم.
چه برنامه ای برای ادامه این همایش دارید؟
ما این همایش ها را تا زمانی که به استانداردهای لازم و به حقوق برابردر درمان سرطان پستان برسیم ادامه خواهیم داد، بعد از آن نمی دانم. اما همچنان این همایش نیاز سنجی بیماران سرطان پستان، هر ساله با یک عنوان جدید برگزار خواهد شد. مثلا در سال آینده عنوان ما ضرورت ایجاد واحد های تخصصی سرطان پستان است. این را هم باید متذکر شوم که همایش ما اولین همایشی است که در ایران به صورت بیمار محور برگزار می شود و تمام سعی ما این است که با برگزاری این همایش ها پیام هایمان را به گوش دولتمردان برسانیم و مطمئن هستم این پیام ها منتقل خواهند شد و بالاخره تاثیر خودش را خواهد گذاشت.
میزان شیوع سرطان پستان در ایران چگونه است؟
ثابت شده که سرطان پستان با زندگی شهری ارتباط دارد و در کشورهای پیشرفته چندین برابر کشورهای در حال رشد است و در هر کشوری در شهرها بیشتر از روستاها است. اگر فردی از ایران به آمریکا برود بعد از یک نسل از نظر میزان شیوع سرطان مشابه آمریکا می شود. پس عوامل محیطی بسیار تاثیرگذار هستند. در آمریکا از هر 8 خانم یک نفر در طول عمرش مبتلا می شود. آخرین آمارها در ایران نشان می دهد که از هر 100 هزار نفر 131 نفر مبتلا به سرطان می شوند که از این تعداد تقریبا 30 نفر مربوط به سرطان پستان است و شایع ترین سرطان در خانم ها سرطان پستان است ولی خوبی آن این است که درمان پذیر است حتی در مراحل پیشرفته.
چه راه هایی برای پیشگیری از سرطان وجود دارد؟
ما هیچ روش خاصی برای پیشگیری نداریم مثلا با وجودی که اکثر کسانی که سیگار می کشند به سرطان مبتلا می شوند، ولی با این حال سرطان ریه هم داریم که به سیگار کشیدن ربطی ندارد. درست است که خوردن غذای تازه، مصرف آنتی اکسیدان ها، جلوگیری از چاقی و اضافه وزن و… به عنوان یک کنترل کننده خوب هستند اما هیچ روش صد در صدی وجود ندارد که بگوییم این کار را بکنید تا به سرطان مبتلا نشوید. تنها راهی که برای پیشگیری داریم، پیشگیری ثانویه است یعنی بیماری را در مراحل اولیه تشخیص بدهیم.
بفرمایید در این همایش چه درمان های جدیدی برای درمان سرطان پستان ارائه شده است؟
نگرش جدیدی در درمان سرطان ها از جمله سرطان پستان حداقل تهاجم و حداکثر فایده است و این نگرش بدین گونه ترجمه می شود که تمام تلاش این است که تا جایی که ممکن است جراحی صورت نگیرد. با روش های جدید در درمان سرطان پستان هم سعی می شود تا از تخلیه بی مورد غدد لنفاوی و برداشتن پستان جلوگیری شود. هم چنین سعی شده رادیو تراپی محدود تر انجام شود و حتی در بعضی موارد با ارزیابی ژنتیک شیمی درمانی هم برای بیمار تجویز نشود.
در پروسه درمان بیماران آیا با مراکز علمی و دانشگاهی خارج از کشور هم ارتباط دارید؟
من بعد از آن سه سالی که در فرانسه بودم در زمینه درمان هنوز هم با استادم در تماس هستم و به زودی از طرف دانشگاه مامورم که به انستیتو کوری در پاریس بروم. این انستیتو یکی از مراکز بزرگ در پاریس است که در هر سال 6 هزار مورد جدید را درمان می کند در نتیجه تبادل خیلی خوبی می توانیم با آنها داشته باشیم. ارتباطات بین المللی در ارتقای کیفیت درمان بسیار مهم هستند و ما یک تیم بین المللی در اروپا و آمریکا داریم که موارد خاص را با آنها در میان می گذاریم و از آنها مشورت می گیریم. و با این کار از خروج ارز و تحمیل هزینه های اضافی به بیماران جلوگیری می کنیم. برای مشاوره هم هزینه ای نمی گیریم مگر اینکه نیاز به آزمایش خاصی وجود داشته باشد.
لطفا نظرتان را در مورد مجله دانستنی های سرطان بفرمایید.
این مجله با کارهای زیبایی که انجام داد اولا قبح سرطان را ریخت. اسم سرطان برای خیلی ها وحشتناک است اما این مجله توانست تابوی در باره سرطان صحبت نکنیم را بشکند. زبان ساده ای دارد و با اطلاع رسانی ای که انجام می دهد آگاهی مردم را بالا برده و باعث می شود که افراد بادیدن علائم هشدار دهنده زودتر به پزشک مراجعه کنند در نتیجه سلامتی خود را حفظ کنند. به نظر من دانستنی های سرطان تاثیر خوبی روی شناخت افراد جامعه نسبت به سرطان داشته است.