پرتو درمانی در ناحیه سر و گردن ممکن است با آسیب به غدد بزاقی جریان بزاق را کاهش داده و موجب غلیظ شدن بزاق و خشکی دهان شود. وقتی این عارضه رخ می دهد جویدن و بلع غذاها سخت می شود. خشکی دهان می تواند طعم غذاها را نیز تغییر دهد. پیشنهادهای زیر می توانند به بهبود خشکی دهان کمک کنند:
– نوشیدنی ها یا غذاهای كمی ترش مزه می توانند به تحریك ترشح بزاق دهان كمك كنند. برای مثال، مصرف چای با لیموترش یا چكاندن آب لیمو بر روی غذاها یا در نوشیدنی ها، مصرف میوه آناناس طبیعی یا سایر میوه های ترش مزه مانند: مركبات، انار، زغال اخته، آلبالو. (توجه شود كه درصورت حساس بودن و یا زخم دهان و گلو، مصرف مواد فوق، محدود و یا حذف گردد.)
– از مواد غذایی نرم و پوره شده و مرطوب و مایعات پرانرژی مانند موارد زیر استفاده كنید:
مخلوط شیر و موز یا شیر و بیسكویت یا شیر و نان سوخاری، میوه های نرم و یا رنده شده یا آب میوه طبیعی، سیب زمینی پخته كه به همراه پنیر و كره یا روغن رنده شود، فرنی، شیربرنج، املت تخم مرغ یا تخم مرغ پخته رنده شده، سوپ جو و سایر غلات و حبوبات پخته، پوره گوشت و سیب زمینی و سبزیجات پخته. می توانید آب خورشت یا آب گوشت را برای نرمتر و مرطوب نمودن غذاها به آن ها اضافه كنید.
– نوشیدن مایعات به همراه غذا می تواند به جویدن و بلعیدن غذا كمك كند.
– از خوردن مواد غذایی خشك و زبر مانند: نان خشك، نان تُست، بیسكویت و نان سوخاری خشك پرهیز كنید. می توانید این مواد را قبل از خوردن، داخل شیر یا چای حل نموده وسپس مصرف كنید.
– از مصرف موادغذایی یا نوشیدنی های شیرین و غلیظ مانند: آب میوه های غیرطبیعی و مایعات شیرین و غلیظ (شربتها)، سوپهای غلیظ و موز پرهیز كنید. این مواد حالت خشكی دهان را افزایش میدهند.
– از مواد غذایی چسبناك كه به دندانها و سقف دهان می چسبند مصرف نكنید.
– می توانید از قطعات كوچك یخ و یا آدامس بدون قند، در بین وعده های غذایی برای تسكین خشكی دهان استفاده كنید.
– مایعات پرپروتئین و پرانرژی را بین وعده های غذایی بنوشید.
– بهتر است لقمه های غذایی، كوچك باشند و كاملا جویده شوند.
– از مایعات و غذاهای خیلی داغ مصرف نکنید.
– از مصرف چای پررنگ، نوشابه، الكل و سیگار بپرهیزید.
روش های پیشنهادی برای مرطوب نگهداشتن دهان در طول روز:
1- شستشوی مكرر دهان با محلول آب و جوش شیرین
)طرز تهیه: ¼ قاشق مرباخوری پودر جوش شیرین در یك لیوان آب جوشیده ولرم حل كرده و دهان را شستشو دهید.)
2- مكیدن قطعات كوچك یخ
3- اسپری نمودن آب در دهان
4- آغشتن دهان با كمی روغن مایع بدون مزه و بو
5- مصرف آدامس بدون قند و با طعم نعنا
6- افزایش دریافت مایعات
7- استفاده از بزاق مصنوعی براساس نظر دندانپزشك
8- مرطوب نگهداشتن لبها با مرطوب كننده ها
كاهش بزاق و خشكی دهان، خطر پوسیدگی دندان و عفونت دهان را افزایش می دهد، برای كمك به پیشگیری از این موارد نكات زیر را رعایت نمایید:
1- عدم مصرف غذاها و نوشیدنی های شیرین،چسبنده و قندهای ساده (مانند: قند، شكر، آبنبات، شكلات، شربت و.) كه موجب پوسیدگی دندان می شوند.
2- مواد غذایی بدون قند مصرف شوند.
3- شستشو و تمیز نمودن دهان و دندان پس از هر وعده اصلی یا میان وعده غذایی.
4- مراجعه به دندانپزشك
5- استفاده از محصولات لبنی و یا بادام زمینی بدون نمك پس از هر وعده غذایی می تواند كمی محافظت كننده باشد.
مریم ظریف یگانه
کارشناس ارشد علوم تغذیه